Czy Niccolò Machiavelli był cynikiem?
Niccolò Machiavelli był włoskim pisarzem politycznym i społecznym oraz filozofem w czasie odrodzenia. Wywodził się z niezbyt zamożnej rodziny o politycznej tradycji, należącej do antycesarskiego stronnictwa gwelfów popierających papieża. Mimo trudnej sytuacji ludzi z tej grupy, Machiavelli miał zapewnioną edukację w kierunku humanistycznym. Działał głównie na terenie Florencji, gdzie pełnił wysokie funkcje dyplomatyczne do przejęcia rządów przez Medyceuszy, wtedy został odsunięty od życia politycznego i społecznego. Był twórcą teorii skutecznego sprawowania władzy, zwanej makiawelizmem. Według niego życie ludzkie podlegało fortunie (losowi), umiejętnościom przedsiębiorczym człowieka, jego zdolności i aktywności. Dla niego tylko ludzie energiczni i odważni mogli uwolnić się od wpływów fortuny i kierować swoim życiem i tacy mogli być wybierani do objęcia władzy. W myśl teorii zapisanej w Księciu - jednej z jego książek - ludzie są niewdzięcznymi egoistami; w takim razie przestrzeganie praw może zapewnić silna władza, która może być oparta na przemocy i wzbudzaniu strachu. Władca musi być bezwzględny i praktycznie nie powinien posiadać ograniczeń moralnych w dążeniu do celu, ale tylko pod warunkiem, że jest to dobre dla państwa i ogółu społeczeństwa. Moim zdaniem Machiavelli w swoich przekonaniach jest realistą, a nie cynikiem.
Przykładem na to, że założenia teorii z Księcia są realistyczne, mogą być wielkie imperia, które powstawały za panowania władców pasujących do opisu przedstawionego przez Machiavellego. Dariusz Wielki utworzył potężne państwo perskie dzięki umacnianiu władzy skupionej w jego rękach; Aleksander Wielki przez różne zabiegi polityczne zyskał sobie strach lub miłość, uogólniając wierność poddanych, przez co pokonał większych od siebie Persów i władał ich ziemiami; Oktawian August wywalczył sobie drogę do tytułu princepsa (augusta) i niepodzielnie władał Imperium Rzymskim w szczycie swej potęgi, jednocześnie sprawiając wrażenie istnienia senatu, przez co nie musiał stosować represji wobec ludzi; i wreszcie Cesare Borgia – ideał Machiavellego i inspiracja dla dzieła Książę, syn kardynała i później papieża Rodrigo Borgii, sam był kardynałem, ale jego marzeniem było utworzenie państwa w środkowych Włoszech, a potem zjednoczenie całych Włoch. Miał tego dokonać dzięki poparciu ojca papieża i sojuszowi z Ludwikiem XII królem Francji. Zrzekł się kapłaństwa i od 1499 r., dowodząc armią papieską i francuską, podbijał tereny Romanii i Marchii. Postępował dokładnie tak, jak to opisał Machiavelli: był bezwzględny i nie cofnął się przed niczym, żeby osiągnąć swój cel. Zatrudnił nawet Leonarda Da Vinci, aby konstruował mu nowe machiny wojenne. W 1501 r. Aleksander VI (jego ojciec, papież) nadał mu tytuł księcia Romanii. Po śmierci ojca w 1503 r. papieżem został Juliusz II, który przyczynił się do upadku jego planu. Cesare był chory podczas konklawe i nie panował nad sytuacją, został aresztowany i więziony w Hiszpanii. W 1506 r. uciekł z więzienia i zginął w służbie króla Nawarry w 1507 r. Ci wszyscy wielcy przywódcy umieli dzięki wyrachowanym działaniom i przemyślanym zabiegom politycznym, a w razie potrzeby siłą, zdobywać władzę i tworzyć potężne państwa.
Drugim przykładem na to, że Machiavelli jest realistą, jest jego drugie dzieło, przedstawiające inny punkt widzenia autora. Są to Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Tytusa Liwiusza, które powstały po upadku Medyceuszy. Zawierają opisy struktury republiki i poruszają problemy władzy indywidualnej. Autor głównie odwołuje się do republiki istniejącej w Rzymie w starożytności, skupia się również na znaczeniu ludzi w tym ustroju. Za najważniejsze cechy republiki uznał bezpieczeństwo i wolność ludu, przez co zdecydowanie przedkłada ten ustrój ponad monarchię, o której pisał w Księciu, oczywiście wciąż będąc świadomym niedoskonałości ludzi i tego, że na świecie wciąż jest tyle samo dobra i zła. Z punktu widzenia tej książki Machiavelli także nie wydaje się być cynikiem. W końcu popiera zasady zbliżone do panujących i sprawdzających się w dzisiejszych państwach, nie narusza też żadnych moralnych norm.
Na podstawie wyżej wymienionych argumentów można śmiało stwierdzić, że Machiavelli jest realistą, a cynizm stanowi w nim być może jakąś niewielką część. Zwłaszcza drugi argument wskazuje na to, że błędny jest obraz Machiavellego jako politycznego krętacza, człowieka, który jest gotów zrobić wszystko, by osiągnąć swój cel. Jest on stworzony na podstawie Księcia, który był napisany pod kątem Medyceuszy, aby autor mógł wrócić do łask podczas rządów tego nieprzychylnego mu rodu. W rzeczywistości popierał republikę i wywyższał znaczenie ludu w rozwijaniu tego ustroju, a to wyklucza nazwanie Machiavellego cynikiem.
Filip Sochań, kl. I LO |
AKTUALNOŚCI
BĄDŹ PUNKTUALNY
ORGAN SZKOŁY:
HISTORIA I HYMN SZKOŁY
DLA UCZNIÓW I RODZICÓW
DOKUMENTACJA:
BIP
